Schematy podatkowe – wybrane elementy

SCHEMATY PODATKOWE – wybrane elementy.

Wszyscy, którzy mają do czynienia z podatkami są mocno zainteresowani wprowadzoną od 01.01.2019 r. regulacją, określającą obowiązek informowania szefa Krajowej Administracji Skarbowej o uzgodnieniach podatkowych, dalej zwanych schematami podatkowymi.

Regulacje te są zawarte w nowym rozdziale 11a  w art. od 86a – 86o Ordynacji podatkowej. Ilość zamieszczonych przepisów jest bardzo duża, jak również bardzo duży jest obszar merytoryczny, który te przepisy obejmują. Jest to zakres działań związanych z wywieraniem wpływu na własne lub inne zobowiązania podatkowe.

Tekst ten jest próbą zdefiniowania, kogo ten obowiązek informowania będzie dotyczył, a kto nie będzie musiał go wykonywać. Winien pomóc w rozstrzygnięciu tego problemu.

Na początek należy zdefiniować, czym jest schemat podatkowy, jakie są jego charakterystyczne cechy i jakiemu celowi nie powinien służyć. Takie informacje są skierowane do tych, którzy nie mają wyspecjalizowanych służb prawno-podatkowych.

Następnie jest wskazana definicja osoby lub podmiotu, któremu można przypisać status kwalifikowanego korzystającego z podatkowych skutków wprowadzenia schematów podatkowych.

Napisany tekst nie dokonuje analizy wszystkich zapisów ustawowych wprowadzonej regulacji. Zostały wybrane tylko te „składowe” przepisów, które stanowią o najczęściej spotykanych uzgodnieniach (schematach podatkowych) możliwych do zastosowania u „typowego” krajowego podatnika.

I tak:

1. SCHEMAT PODATKOWY to uzgodnienie, przez które rozumie się czynność lub zespół powiązanych ze sobą czynności, w tym czynność planowaną lub zespół czynności planowanych, których co najmniej jedna strona jest podatnikiem, lub które mają lub mogą mieć wpływ na powstanie lub niepowstanie obowiązku podatkowego.
2. Schemat podatkowy to uzgodnienie, które :

• spełnia kryterium głównej korzyści,
• kryterium głównej korzyści uważa się za spełnione (zatem istniejące), jeżeli na podstawie istniejących okoliczności oraz faktów należy przyjąć, że podmiot działający rozsądnie i kierujący się zgodnymi z prawem celami innymi niż osiągnięcie korzyści podatkowej mógłby zasadnie wybrać inny sposób postępowania, z którym nie wiązałoby się uzyskanie korzyści podatkowej rozsądnie oczekiwanej lub wynikającej z wykonania uzgodnienia, a korzyść podatkowa jest główną lub jedną z głównych korzyści, która podmiot spodziewa się osiągnąć w związku z wykonaniem uzgodnienia,
• korzyść podatkowa – rozumie się przez to:
• niepowstanie zobowiązania podatkowego, odsunięcie w czasie powstania zobowiązania podatkowego lub obniżenie jego wysokości,
• powstanie lub zawyżenie straty podatkowej,
• powstanie nadpłaty lub prawa do zwrotu podatku albo zawyżenie kwoty nadpłaty lub zwrotu podatku,
• brak obowiązku pobrania podatku przez płatnika, jeżeli wynika on z okoliczności wskazanych w pierwszym zapisie,
• posiada ogólną cechę rozpoznawczą, której posiadanie uważa się za spełnione jeżeli spełniony jest choćby jeden z poniższych warunków:
• dochodzi do zmiany kwalifikacji dochodów (przychodów) do innego źródła dochodów (przychodów) lub zmiany zasad opodatkowania, których skutkiem jest faktycznie niższe opodatkowanie, zwolnienie lub wyłączenie z opodatkowania,
• czynności prowadzą do okrężnego obiegu środków pieniężnych poprzez zaangażowanie podmiotów pośredniczących niepełniących istotnych funkcji gospodarczych, lub działań, które wzajemnie się znoszą lub kompensują lub prowadzą do uzyskania stanu identycznego lub zbliżonego do stanu istniejącego przed dokonaniem tych czynności albo maja inne podobne cechy,
• dochodzi do przeniesienia praw do trudnych do wyceny wartości niematerialnych :
• wartości niematerialne, wartości prawne, prawa do takich wartości, które w momencie ich przenoszenia między podmiotami powiązanymi nie miały wiarygodnie określonej wartości porównywalnej, oraz prognozy przyszłych przepływów pieniężnych lub spodziewanych przychodów z tych wartości, lub założenia zastosowane przy ich wycenie, obarczone są wysokim poziomem niepewności;

3. Podmiot, który można uznać za KWALIFIKOWANEGO KORZYSTAJĄCEGO zaistnieje wówczas :

• gdy ustalone na podstawie prowadzonych ksiąg rachunkowych,
• przychody lub koszty lub wartość aktywów (w rozumieniu przepisów o rachunkowości) takiego podmiotu w roku poprzedzającym lub w bieżącym roku podatkowym przekroczyły równowartość 10.000.000 euro,
• jeżeli udostępniane lub wdrażane uzgodnienie dotyczy rzeczy lub praw o wartości rynkowej przekraczającej równowartość 2.500.000 euro,
• korzystający jest podmiotem powiązanym w rozumieniu ar. 23m ust. 1 pkt 4 u.p.d.o.d., lub art. 11a ust. 1 pkt 4 u.pd.o.p.
• jeżeli korzystającym jest podmiot który nie prowadzi ksiąg rachunkowych przychody i koszty ustala się odpowiednio zgodnie z u.p.d.o.f. i u.p.d.o.p. w odpowiednich latach podatkowych, a wartość aktywów – zgodnie z ich wartością rynkową w odpowiednich latach kalendarzowych

4. Obowiązek przekazania informacji o schemacie nie powstaje, gdy schemat podatkowy, inny niż schemat podatkowy transgraniczny, dotyczy korzystającego, dla którego nie jest spełnione kryterium kwalifikowanego korzystającego.

Na zakończenie zaś są przedstawione pytania, na które wprowadzone przepisy nie dają odpowiedzi, a które na pewno się pojawią w trakcie ich stosowania. Mogą one mieć lub będą miały następującą postać:

6. Przepis zwalnia z obowiązku przekazywania informacji o schemacie, ale nie rozstrzyga, czy schemat nadal istnieje, tyle tylko, że w mniejszym wymiarze jego skutków finansowych.
7. Czy organy podatkowe w takiej sytuacji, choć pozbawione prawa stosowania kar pieniężnych za niedopełnienie powyższego obowiązku, nie zechcą posługiwać się przepisami tę materię regulującymi, w celu kwestionowania zasadności istnienia takich uzgodnień.
8. Jeżeli organ podatkowy będzie miał ustawowe prawo do oceny rozsądku podatnika działającego na rzeczywistym rynku gospodarczym, to powstanie bardzo szerokie pole do sporów w tym zakresie między organami a podatnikami.
9. Można przyjąć, że podstawowym i bardzo bezpiecznym celem stosowania schematów podatkowych, winno być maksymalne osiąganie „korzyści podatkowych”, ale tych na rzecz fiskusa.
10. Zasadne jest zatem pytanie o zgodność tak założonego celu z treścią np. ustawy o podatku VAT, gdzie w art. 15 ust. 2 napisano, że działalność gospodarcza obejmuje w szczególności czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły do celów zarobkowych.
11. Kto i kiedy będzie wyważał, relacje między dopuszczalnym przez prawo celem zarobkowym prowadzonej działalności gospodarczej, a zabronionym przez prawo brakiem rozsądku w tym zakresie.

Stefan Wróblewski.

Dp. 00211